Myśli człowieka są jego światem.
Człowiek staje się tym, o czym myśli.
Na tym polega odwieczna tajemnica.
Jeżeli umysł spoczywa w najwyższej Jaźni,
Człowiek cieszy się:
nieustającym szczęściem.

MAITRI UPANISZADA

---

NASZ NAJGORSZY WRÓG, NASZ NAJWIĘKSZY PRZYJACIEL

Jest jedna wielka przeszkoda, która powstrzymuje nas od poznania Jaźni - to umysł. Umysł przesłania Jaźń wewnętrzną i ukrywa ją przed nami. Sprawia, iż czujemy, że Bóg jest daleko i że szczęścia trzeba szukać w świecie zewnętrznym. A jednak ten sam umysł, który oddziela nas od Jaźni, pomaga nam również połączyć się z nią na nowo. Dlatego to starożytni mędrcy, którzy byli prawdziwymi psychologami, doszli do wniosku, że umysł jest źródłem zarówno niewoli, jak i wyzwolenia, źródłem zarówno smutku, jak i radości, że jest naszym najgorszym wrogiem, a zarazem najlepszym przyjacielem. Toteż jeżeli istnieje coś, co warto poznać na tym świecie, z pewnością jest to umysł.

Mędrcy Upaniszadów powiadają, że umysł jest ciałem Jaźni. Jaźń prześwieca przez umysł i sprawia, że ten funkcjonuje. Ale chociaż Jaźń jest tak blisko umysłu, umysł jej nie zna. Umysł zawsze wybiega na zewnątrz, koncentruje się na przedmiotach zewnętrznych i w wyniku tego stępił się. Stracił zdolność odzwierciedlania światła Jaźni, tak jak wody jeziora, zanieczyszczone mułem, tracą zdolność odbijania promieni słonecznych. Jednakże kiedy praktykujemy medytację, umysł zanurza się coraz bardziej w głąb i staje się coraz spokojniejszy. Kiedy cichnie zupełnie, zaczynamy spijać nektar Jaźni. Po to właśnie powstały joga i medytacja: żeby wyciszyć umysł, uwolnić go od myśli i umożliwić mu kontakt z jego własnym źródłem.

Wartość umysłu

Zanim będziemy mogli medytować z powodzeniem, musimy zrozumieć umysł. Umysł jest nieskończenie cenny. Tylko dlatego, że istnieje, można nas nazwać istotami ludzkimi. Mój Guru zwykł mawiać: "Jeżeli ktoś utraci rękę, może żyć dalej. Jeżeli ktoś utraci nogę, może żyć dalej. Jeżeli ktoś utraci oczy, może dalej prowadzić zupełnie udane życie. Jeżeli jednak ktoś utracił umysł, nie jest lepszy od umarłego".

Pewnego razu do mojego Guru przyniesiono na noszach wielkiego przemysłowca. Był on właścicielem fabryk, które zatrudniały siedemdziesiąt tysięcy ludzi, ale utracił władze umysłowe i nie zdawał sobie już sprawy z tego, co się wokół niego dzieje. Opiekował się nim sekretarz, dwóch lekarzy i dwie pielęgniarki. Kiedy Nitjananda zobaczył go, powiedział: "Gdy ginie umysł, ginie wszystko. Ten człowiek był podporą dla tylu ludzi, ale ponieważ utracił swój umysł, nie panuje nawet nad własnym ciałem".

Niezależnie od tego, jak wielkie bogactwa posiada człowiek, to jeżeli nie cieszy się on błogosławieństwem swego własnego umysłu, bogactwa nic dla niego nie znaczą. Niezależnie od tego, ile umiejętności posiada człowiek, to jeżeli utraci on władze umysłowe, jego umiejętności nie mają żadnej wartości. Nawet jeżeli posiada zdrowe i silne ciało, nawet jeżeli jego zmysły i organy funkcjonują prawidłowo, życie nie ma mu nic do zaofiarowania. Ktoś może mieć bardzo młode i piękne ciało, ale jeżeli ma chory umysł, jest starszy od starca. Z drugiej strony ktoś może mieć bardzo stare ciało, okropne warunki życia, rozpadającą się rodzinę, ale jeżeli jego umysł jest silny i spokojny, smutek ani rozpacz nie są w stanie go dotknąć. Dlatego gdyby ktoś mnie zapytał, co najkonieczniej trzeba posiadać na tym świecie, odpowiedziałbym: dobry umysł.

W Indiach jest wielu dobrych psychologów i psychiatrów, ale bardzo mało szpitali dla umysłowo chorych. Dzieje się tak dlatego, że ludzie przywiązują tu bardzo dużą wagę do umysłu. Starożytni mędrcy i filozofowie indyjscy wnikliwie badali światy wewnętrzne i przekazali nam wiele pism świętych i prac filozoficznych. We wszystkich tych szczegółowych tekstach bardzo mało pisze się o Bogu. Zamiast tego rozważane są różne sposoby oczyszczania i wyciszania umysłu. Joga, przeróżne rytuały i praktyki duchowe istnieją tylko z racji umysłu. Mędrcy odkryli, że im czyściejszy umysł, tym człowiek czuje się szczęśliwszy. Umysły dzieci nie są stabilne, są jednak bardzo czyste i dzieci są szczęśliwsze niż większość dorosłych. Najwyższe szczęście przychodzi jednak wtedy, kiedy ktoś uciszy umysł. Większość ludzi nie ma o tym pojęcia. Zamiast tego więc pozwalają swojemu umysłowi bujać swobodnie dniem i nocą. Pozwalają, aby ich umysł myślał i smutno dumał, a w ten sposób wywołują u siebie niepokój i podniecenie. Sądzą, że gdyby umysł wyciszył się, stałby się przytępiony, ale wcale tak nie jest. Wzburzony umysł, umysł rozproszony i niespokojny - jest słaby. Słaby człowiek nieustannie denerwuje się, natomiast człowiek silny jest nieporuszony i spokojny. Tym samym silny umysł jest umysłem spokojnym. Taki umysł potrafi wszystko osiągnąć. Tak samo ludzie, którzy uprawiali sadhanę i wyciszyli swój umysł, stali się tak nieprawdopodobnie szczęśliwi, że radość nie opuszczała ich nawet jeżeli nic nie posiadali. Możecie sprawdzić to sami. Wyciszcie umysł tylko na chwilę, a doświadczycie radości, jakiej nie można doznać w żaden inny sposób.

Chociaż wyciszenie umysłu jest konieczne, próby podporządkowania go lub uciszenia siłą nie mają sensu. Mędrcy powiadają: "O człowiecze, próbujesz kontrolować umysł, ale zupełnie nie zdajesz sobie sprawy, że to umysł kontroluje ciebie". Pogoń za umysłem, próby uciszenia go siłą są bezużyteczne, ponieważ stajemy się wtedy jeszcze bardziej niespokojni i przygnębieni. Ale jeżeli zrozumiemy jego naturę, umysł sam się uciszy.

Promień Jaźni

Jaka jest natura umysłu? Umysł nie jest substancją ani przedmiotem materialnym, lecz pulsowaniem światła Jaźni. Umysł nie jest niczym innym, jak zawężoną formą Świadomości, tej samej Świadomości, która stworzyła wszechświat. [Pratyabhijnahridayam] powiada: [chitireva chetana padadavarudha chetya sankochipi chittam] - "Kiedy Ćitta, Świadomość uniwersalna, schodzi poniżej swojego wzniosłego stanu czystej Świadomości, staje się ćittą - umysłem". Naturą Świadomości jest tworzenie i nawet wtedy, kiedy się ogranicza, żeby stać się umysłem, nie traci swojej prawdziwej natury. Tak jak w świecie zewnętrznym Świadomość uniwersalna stwarza nieskończone wszechświaty, podobnie, kiedy zawęża się ona, aby stać się umysłem, stwarza nieskończone wszechświaty wewnętrzne.

Jeżeli przyjrzymy się umysłowi, zobaczymy, że w każdej chwili daje on początek nowym wewnętrznym światom myśli i fantazji, podtrzymuje je na pewien czas, a potem pozwala, aby się rozpłynęły. Ten proces trwa nieustannie. Nawet kiedy śpimy, umysł stwarza światy snów. Umysł jest nieposkromiony, ponieważ jest on czystą energią Świadomości.

---

Fragment z książki "Dokąd Idziesz" by Swami Muktananda