Mniejsza od najmniejszej,
większa od największej,
Jaźń wiecznie zamieszkuje
we wszystkich sercach.
Człowiek wolny od żądzy,
o czystym umyśle i zmysłach,
widzi chwałę Jaźni
i wolny jest od cierpienia.

KATHA UPANISZADA

---

ŹRÓDŁO WSZELKIEJ RADOŚCI

Na świecie nie ma nic wspanialszego od Jaźni. Z Jaźni biorą się wszystkie nasze radości, cała nasza inspiracja i siła. W rzeczywistości w Jaźni zawiera się cały wszechświat. Doświadczysz tego, kiedy zwrócisz się w głąb i zobaczysz to w medytacji.
Jadźnawalkja był jednym z największych mędrców starożytności. Miał dwie żony: Katjajani, która była stara i Maitreji, która była bardzo młoda. Pewnego dnia Jadźnawalkja wezwał obie żony i powiedział im:
- Wyrzekam się życia rodzinnego i udaję się do lasu, aby żyć tam jako pustelnik. Podzieliłem swój majątek na dwie części i każdej z was daję połowę.
Starsza żona przyjęła swoją część, ale Maitreji zapytała:
- Dlaczego wyrzekasz się majątku i odchodzisz?
- Ponieważ Jaźni nie można zadowolić majątkiem - odparł Jadźnawalkja.
- Czy ten majątek da mi nieśmiertelność? - spytała.
- Nie - powiedział Jadźnawalkja. - Będziesz żyła życiem bogaczy. Nikt nie może osiągnąć nieśmiertelności za pieniądze.
- Wobec tego nie chcę ich - rzekła Maitreji. - Poślubiłam ciebie, starca, nie dla twoich pieniędzy, ale dla twojej wiedzy. Pragnę osiągnąć Jaźń.
Słysząc te słowa Jadźnawalkja był bardzo zadowolony.
- O Maitreji - powiedział - byłaś mi zawsze bardzo drogą, ale teraz jesteś jeszcze droższa.
- Oddaj całe swoje bogactwo materialne Katjajani -rzekła Maitreji. - Mnie daj bogactwo swojej wiedzy.
W odpowiedzi Jadźnawalkja zaczął jej wyjaśniać, na czym polega wielkość Jaźni.
- O Maitreji - powiedział. - Kochamy się nawzajem nie ze względu na nas samych, ale ze względu na Jaźń. Mąż jest drogi żonie nie ze względu na siebie samego, ale ze względu na Jaźń. Żona jest droga mężowi nie ze względu na siebie samą, ale ze względu na Jaźń. Wszystkie stworzenia są nam drogie nie ze względu na nie same, ale ze względu na Jaźń. Jaźń jest najdroższą rzeczą na świecie. O Maitreji, ujrzyj Jaźń, usłysz Jaźń, pogrąż się w kontemplacji Jaźni, medytuj nad Jaźnią. Spraw, aby Jaźń zamanifestowała się przed tobą. Słuchając nauk o zasadniczej naturze Jaźni, kontemplując i medytując nad zasadniczą naturą Jaźni, dostrzegając zasadniczą naturę Jaźni, poznasz wszystko, co może być poznane.

Czyste "ja"

Co to jest Jaźń? Jest to czysta świadomość "ja jestem", pierwotna świadomość "ja", towarzysząca nam od chwili narodzin. Chociaż to "ja" istnieje w kobiecie, nie jest ono kobietą, chociaż istnieje w mężczyźnie, nie jest ono mężczyzną. To "ja" nie ma formy, ani barwy, ani żadnej innej właściwości. Nałożyliśmy na nie różne pojęcia -pojęcia takie, jak "jestem mężczyzną", "jestem kobietą", "jestem Amerykaninem". Ale kiedy wymażemy wszystkie te pojęcia, owo "ja" okazuje się czystą Świadomością i jest to najwyższa Prawda. Odczuwając to "ja", wielki Siankaraczarja oznajmił: "Aham Brahmasmi"- "Jestem Absolutem". Odczuwając to "ja", święty suficki Mansur Mastana rzeki: "Ana'l-Haq" - "Jestem Bogiem".

To "ja" jest źródłem całego świata. Nasienie figowca jest maleńkie, a jeżeli je rozłupiesz, nic w środku nie znajdziesz. A jednak to nasionko zawiera w sobie całe drzewo z korzeniami, gałęziami i liśćmi. Tak samo Jaźń jest nasieniem, które zawiera w sobie cały wszechświat. Wszystko zawarte jest w Jaźni, tak więc poznając Jaźń, poznajemy wszystko, co można wiedzieć. Dlatego właśnie mędrcy nieustannie pogrążają się w kontemplacji Jaźni, medytując nad Jaźnią i zatracając się w Jaźni.

Potęga Jaźni kontroluje cały kosmos i ta sama potęga sprawia, że wszystko w nas funkcjonuje. Oddech wchodzi i wychodzi dzięki woli Jaźni. Umysł zwraca się ku różnym przedmiotom dzięki woli Jaźni. Możemy mówić, ponieważ istnieje Jaźń. Możemy zrozumieć, co mówią do nas inni, ponieważ istnieje Jaźń. Pulsując w nas, potęga Jaźni sprawia, że zmysły stają się świadome, umożliwiając oczom widzenie, uszom słyszenie, a rękom chwytanie. Kochamy się nawzajem tylko dlatego, że istnieje Jaźń. Widzimy promienność i piękno w innych tylko dlatego, że istnieje Jaźń. Kiedy Jaźń opuszcza ciało, natychmiast staje się ono bezwartościowe i pozbywamy się go.

Jaźń jest prawdziwym Bogiem

Bez znajmości Jaźni nawet praktyki religijne nie zaprowadzą nas do Boga. Wielcy mędrcy powiadali, że Boga znajduje się nie tylko w meczetach, świątyniach czy kościołach. Bóg jest bezpostaciową podstawą wszystkiego, co istnieje. Jaźń jest prawdziwym Bogiem, podstawą wszystkich religii i form wierzeń.

Niezależnie od tego, w jaki sposób czcimy Boga, to właśnie Jaźń daje nam owoce naszych praktyk religijnych, albowiem niezależnie od tego, co kochamy na zewnątrz, szczęście, jakie z tego czerpiemy, pochodzi od wewnątrz. Dlatego ci, którzy znają Prawdę, porzucają wszelkie rytuały oraz religie i jedynie Jaźni oddają cześć. Kiedy wiemy, że wszystko pochodzi od Jaźni, uświadamiamy sobie, iż oddawanie czci czemukolwiek poza Jaźnią jest bez znaczenia. W pewnym okresie byłem gorącym wyznawcą Śiwy. Kiedy udawałem się z wizytą do mojego Guru, zawsze najpierw szedłem do świątyni Śiwy w pobliżu aśramu i tam oddawałem cześć bóstwu, obmywając lingam - symbol nieprzejawionej formy Boga. Któregoś dnia, kiedy poszedłem do mojego Guru, on zapytał mnie:
- O Muktanando, gdzie byłeś?
- Oddawałem cześć Śiwie - odparłem
- Czemuż to czcisz Śiwe na zewnątrz? - zapytał. - Śiwa jest w tobie. Tam oddawaj Mu cześć.
Indyjski święty śpiewał: "O człowiecze, czcisz bóstwo zrobione z kamienia i to bóstwo staje się dla ciebie Bogiem. Świadomość istnieje we wszystkim, jeżeli więc stworzysz obraz Boga i będziesz go czcił, osiągniesz coś dzięki swojemu uczuciu. Ale Bóg żyje w tobie. A skoro tak jest, to czyż oddając cześć własnej Jaźni nie staniesz się Bogiem?"

Natura Jaźni

Jaźń jest najsubtelniejszą ze wszystkich subtelnych rzeczy. Jest wielce tajemnicza i zagadkowa, nie ma imienia, koloru, ani formy. A chociaż nie posiada żadnych właściwości, mędrcy opisują jej naturę jako sat czit ananda - byt, świadomość i absolutna szczęśliwość.

Sat oznacza Prawdę absolutną. Prawdę, która istnieje wszędzie, we wszystkim i zawsze. Gdyby To nie było wszechobecne, nie byłoby Prawdą i nie miałoby absolutnego bytu. Na przykład krzesło, które istnieje w Nowym Yorku, nie istnieje w Los Angeles. Istnieje teraz, ale nie istniało w zeszłym roku. Takie krzesło nie posiada więc bytu absolutnego. Ale Jaźń istnieje na wschodzie, na zachodzie, na północy i na południu. Jest we wszystloch krajach. Jest tu dzisiaj, była tu wczoraj i będzie tu jutro. Jaźń nie jest ograniczona przez żadne miejsce, rzecz czy czas. Mędrcy Siwaizmu Kaszmirskiego zapytują: "Czyż jest taki czas, w którym nie byłoby Śiwy? [W Śiwaizmie "Śiwa" nie odnosi się do bóstwa hinduskiego, ale do wszechobecnej Świadomości, najwyższego Absolutu.] Czyż istnieje takie miejsce, w którym nie byłoby Śiwy? Czyż istnieje taki przedmiot, w którym nie byłoby Śiwy?" Bóg, Jaźń, istnieje wszędzie w całej Swojej pełni. Będąc obecnym we wszystkim, jest On obecny również w nas.

Czit jest Świadomością, która wszystko oświetla. Czit sprawia, że zdajemy sobie sprawę zarówno z przedmiotów zewnętrznych, jak i z naszych uczuć wewnętrznych. Kiedy jesteśmy wytrąceni z równowagi lub jest nam źle, Świadomość oświetla te uczucia, a kiedy odczuwamy szczęście, Świadomość unaocznia nam to także. Uświadamia nam, że Bóg istnieje w nas, a jeżeli uważamy, że Boga nie ma, ponieważ Go nie widzimy, takie rozumowanie ma również swoje źródło w czit. Czit oświetla tę rzeczywistość, która istnieje wszędzie, we wszystkim i zawsze. Jaźń jest czit i oświetla zarówno siebie, jak i wszystko inne.

Ananda jest szczęśliwością i możemy ją zrozumieć dopiero wtedy, kiedy zrealizujemy To. Można mówić o naturze Jaźni jako sat i czit, ale błogości Jaźni trzeba doświadczyć w medytacji. Ta szczęśliwość przewyższa wszystko, co płynie z oglądania pięknych kształtów, ze słuchania melodyjnych dźwięków, ze smakowania wykwintnych potraw, czy z doświadczania miękkości dotyku. Przyjemności zrodzone ze zmysłów zależą od zmysłów, a kiedy znikają przedmioty sprawiające przyjemność, znika również poczucie szczęśliwości. Ale szczęśliwość Jaźni nie zależy od żadnych czynników zewnętrznych. Jest całkowicie niezależna, powstaje nieuwarunkowana wewnątrz. Kiedy umysł i intelekt przybliżają się do Jaźni, mogą doświadczyć tej szczęśliwości.
Wielki święty Dźnaneśwar Maharadż powiedział:

"Blask Jaźni jest zawsze nowy". Szczęśliwość Jaźni nieustannie się odnawia. Czasami, kiedy wędrowałem po Indiach, spotykałem świętych, którzy śmiali się bez przerwy. Zastanawiałem się wtedy, czy nigdy nie mają dość śmiechu? Teraz rozumiem, dlaczego zawsze się śmiali. Czuli szczęśliwość i wybuchali śmiechem, a za chwilę czuli nowy rodzaj szczęśliwości, więc na nowo wybuchali śmiechem. Ponieważ ich szczęśliwość była ciągle świeża, nie przestawali się śmiać. Ktoś, kto uzależnia szczęście od zmysłów, ciągle szuka nowych rzeczy, które przyniosłyby mu zadowolenie. Musi mieć nowy smak, nową muzykę, nową miłość. Ponieważ jednak szczęśliwość Jaźni jest coraz to inna, jogin nigdy się nią nie nudzi.

Jaźń jest naszym najlepszym przyjacielem. Istnieje w nas w całej pełni, w samym środku serca. Chociaż Jaźń jest zawsze z nami, jest tak subtelna, że większość ludzi nie może jej zobaczyć ani usłyszeć. Jaźń jest nie posiadającym formy podłożem wszystkiego, fundamentem naszego życia. Nie możemy dojrzeć jej wzrokiem, ani dosięgnąć mową. Język może o niej mówić, ale prawdziwym opisem jej natury jest milczenie. Jaźni nie można osiągnąć przy pomocy umysłu czy zmysłów. Kiedy jednak wewnętrzne instrumenty psychiczne zostają oczyszczone przez medytację, objawia się nam sama. Dlatego mędrcy Indii kładą wielki nacisk na medytację. W Bhagawad Gicie Pan powiada do Ardźjuny: [dhyanen atnfani pashyanti], "Jaźń widziana jest poprzez medytację". Po prostu medytując spokojnie możemy sprawić, aby Jaźń zamanifestowała się przed nami.

To w nas, które wie

Czytałem wiersz, w którym święty napisał: "O mój drogi, posłuchaj moich słów. Mądrość Jaźni można osiągnąć bardzo łatwo. Nawet jeżeli zwykły człowiek wejrzy w siebie poprzez medytację, ujrzy on światło Jaźni". Jaźń jest jawna, nie jest ukryta. Nie możemy jej zaobserwować swoimi zwykłymi zmysłami tylko dlatego, że to właśnie Jaźń jest obserwatorem. Ktoś zapytał kiedyś wielkiego mędrca:
- Co to jest Jaźń? - Mędrzec odpowiedział:
- Jaźń jest świadkiem umysłu.
Jest w nas istota, która obserwuje wszystko, co robimy na jawie. W nocy, kiedy zasypiamy, ta istota nie śpi, pozostaje przytomna i rano składa nam sprawozdanie z naszych snów. Kim jest to, które wie? Katha Upaniszada mówi, że to, które obserwuje zarówno marzenia senne jak i stany jawy, jest wszechprzenikającą Jaźnią. Kiedy Rama zapytał mędrca Wasiszthę:
- Jaka jest natura Jaźni? Wasisztha wyjaśnił:
- O Ramo, Jaźń jest tym, dzięki czemu dostrzegasz i odróżniasz wszelkie kształty, smaki, zapachy i dotyk. Jaźń jest tym, dzięki czemu zaznajesz rozkoszy miłości. To, dzięki czemu wszystko poznajesz, o Ramo, jest Jaźnią, która jest Prawdą najwyższą.
Siwaizm Kaszmirski naucza, że Jaźń jest prakasza i wimarsza.\s Słowa te mają ogromne znaczenie. Prakasza oznacza "światło" i jako prakasza Jaźń oświetla wszystko. Na przykład, jeżeli przed nami stoi gliniany garnek, to właśnie prakasza sprawia, iż ten garnek ukazuje się nam. Wimarsza oznacza "świadomość" i jest to umiejętność zrozumienia, która sprawia, że wiemy, czym coś jest. Podczas gdy prakasza oświetla garnek, wimarsza uświadamia nam, że widzimy garnek ulepiony z gliny. Prakasza i wimarsza istnieją we wszystkim, oświetlając zarówno świat zewnętrzny, jak i wewnętrzny. Będąc zarazem prakasza i wimarsza, Jaźń oświetla umysł, intelekt i wszystkie zmysły. W Bhagawad Gicie Pan Kriszna mówi do Ardźjuny: [sarvendriyaguna bhasam sarvendriyavivarjitam; asaktam saryabhich chaiva nirgunam gunabhoktri cha}  ~ "To prześwieca przez wszystkie nasze zmysły, ale nie posiada zmysłów. Podtrzymuje zmysły, ale pozostaje od nich odrębne. Doświadcza wszystkich właściwości natury, ale pozostaje od nich oderwane". Cokolwiek dzieje się wewnątrz czy na zewnątrz, Jaźń widzi to i wie. Ta Jaźń, ta Świadomość, poznaje siebie samą poprzez medytację.

Najrzadszy dar

Chociaż Jaźń jest zawsze z nami, znajomość Jaźni jest najrzadszym z darów i przychodzi tylko dzięki łasce Boga. Poznanie Jaźni oznacza wyeliminowanie wszelkiego cierpienia i osiągnięcie najwyższej szczęśliwości. Dopóki umysł nie znajdzie zadowolenia przez stopienie się z Jaźnią, bezustannie płonie on w ogniu przywiązania i niechęci. Ale kiedy ktoś osiąga Jaźń, osiąga również doskonale wolną radość Jaźni, której nigdy nie może dotknąć ból tego świata. Z łona tej szczęśliwości bije fontanna nektaru. W jaki sposób ktoś, kto osiągnął tę szczęśliwość, mógłby kiedykolwiek odczuwać głód lub pragnienie? W jaki sposób ktoś, kto rozumie swoją Jaźń, mógłby kiedykolwiek cierpieć z powodu nieszczęść tego świata? Tak więc poszukuj Jaźni dla własnej radości. Kiedy już zrealizujesz chwałę Jaźni, będziesz wiedział, że nie istnieje nic wspanialszego.

Fragmenty z książki "Dokąd Idziesz" by Swami Muktananda