Refleksje o Jodze w Polsce - Bramińska Kasta Iyengar

Zgodnie z mitologią hinduską jogę (yogah) po raz pierwszy nauczał ludzi solarny Bóg Śiwa (Sziwa, Shiva) przekazując jogę jako dar Niebios dla swojej małżonki, Bogini Parwati. Dzięki niej mogła zachować wieczną młodość, idealne ciało oraz doskonałe samopoczucie. Joga liczy sobie co najmniej pięć tysięcy lat: znaleziono gliniane figurki i pieczęcie przedstawiające postacie w pozycjach jogi, które pochodzą z 2500 roku p.e.ch. W Indii powszechną jest świadomość, że joga ma ponad 10 tysięcy lat żywej historii, ciągłego przekazu nauczania.

W najbardziej ogólnym ujęciu joga stanowi system praktycznej filozofii indyjskiej o uniwersalistycznym zabarwieniu. Można też powiedzieć, że jest sposobem na scalenie materii z duchem. Jeszcze bardziej konkretnie, jest to forma samokontroli i samodyscypliny ciała i umysłu. Słowo "yoga" pochodzi od sanskryckiego rdzenia yuj, co oznacza "łączyć, kierować, skupiać uwagę", ale też "jarzmo" oraz "powściągać". Joga stawia sobie za cel dać ludziom miejsce w którym bez względu na wiek, wykształcenie, wykonywany zawód, mogą spotykać się i dawać upust swoim głębszym, zdrowotnym, filozoficznym, artystycznym i duchowym pragnieniom serca.

W starożytnych Indiach joga była sztuką powszechnie uprawianą przez ludzi prowadzących życie rodzinne, a nie, jak sądzi się obecnie, dyscypliną przeznaczoną wyłącznie dla mnichów lub osób odchodzących od aktywnego życia. Klucze do praktyki jogi, można odnaleźć jeżdżąc po starożytnych świątyniach, gdzie zachowały się rzeźby bóstw w pozycjach jogi, analizowanie tekstów źródłowych jak Jogasutry, badanie i obserwowanie ciała w praktyce. Najważniejszym kluczem do hatha jogi jest jednak dobry guru - mistrz przewodnik - oraz duchowa inicjacja wedyjska w jogę z rąk guru. Zasadą hatha jogi jest, że aby ktoś zaczął nauczać innych musi sam przejść wieloletni trening, a następnie utrzymać osiągnięty poziom. Mistrzowie poświęcają na praktyki jogiczne, w tym asany, pranajamy i dhjany przynajmniej trzy godziny zegarowe dziennie. Jest to czas jednej wedyjskiej czaty (yamah) trwający 1/8 doby.

Odkrywamy ćwiczenia Hatha Yogi, dzięki którym można wzmocnić swoje zdrowie, odzyskać spokój umysłu i doznać głębokiego relaksu. Jogini dbają o kondycję, poprawiają koncentrację i budzą siły witalne. Tysiące ludzi korzysta z zajęć jogi, ajurwedyjskich masaży, konsultacji żywieniowych i psychologicznych. Zróżnicowana intensywność i harmonogram zajęć w szkołach jogi klasycznej pozwalają uczestniczyć w nich wszystkim zainteresowanym. Joga uważana jest na Wschodzie za środek służący do wszechstronnego wzrostu i rozwoju człowieczeństwa.

Na gruncie cywilizacji zachodniej joga jest najczęściej utożsamiana jest z ćwiczeniami fizycznymi (asany), połączonymi z ćwiczeniami oddechowymi (pranajamy), nauką koncentracji i medytacji, których zadaniem jest osiągnięcie wewnętrznej harmonii i wyciszenie zmysłów. Faktycznie joga zawsze zawiera w sobie osiem grup ćwiczeń znanych jako Asztanga - Osiem Członów Jogi, a hatha joga po prostu rozpoczyna się od ćwiczeń bardziej fizycznych takich jak asany, mudry i bandhy.

W Polsce i na świecie jedną z popularniejszych jest cielesna hatha joga według metody B.K.S. Iyengara (Bellur Krishnamachar Sundararaja Iyengar), który został wybrany przez tygodnik "Time" jako jeden ze stu najbardziej wpływowych ludzi XX wieku. Iyengar opisał poszczególne asany oraz opracował staranną metodologię nauczania na podstawie nauk swego guru Śri Tirumulai Krishnamacharya. Dzięki niemu na całym świecie wiele milionów ludzi rozpoczęło swoją praktykę jogi, zwykle z czasem przechodząc do bardziej duchowych i ezoterycznych form jogi bliższych indyjskiemu oryginałowi.

Wiele polskich miast w tym Warszawa, Poznań, Szczecin, Koszalin, Gorzów Wlkp., Lublin, Bydgoszcz, Jelenia Góra, Wrocław, Łódź, Katowice, Białystok czy Kraków pozostają mocnymi punktami na mapie jogicznej Polski. Każde z nich może o sobie powiedzieć, że w tym mieście zajęcia prowadzą bardzo doświadczeni i utytułowani nauczyciele, działa kilka renomowanych szkół jogi, oprócz tego jogę znajdziemy w ofercie większości fitnessów.

Swoją popularność w świecie metoda nauczania jogi rozpowszechniona przez Iyengara zawdzięcza terapeutycznej skuteczności. Poprzez niezwykłą precyzję ruchu i dyscyplinę pracy joga bramińskiej kasty Iyengara mądrze i bezpiecznie prowadzi do pokonywania naszych fizycznych i emocjonalnych ograniczeń, tworząc jednocześnie środowisko dla optymalnego funkcjonowania organizmu. Tym bardziej można to powiedzieć o metodach treningu jogi lansowanych przez ośrodki Sivananda. Charakterystyczne dla metody jogi jest również ćwiczenie według konkretnych sekwencji i grup asan, z których każda wywołuje odmienne efekty psychofizyczne. Poza regularnymi klasami jogi o różnych stopniu zaawansowania, każda szkoła jogi oferuje zwykle cykliczne spotkania tematyczne często we współpracy z psychologami i terapeutami oraz uzdrowicielami czy masażystami.

Badania wskazują, że dzięki stonowanej aktywności ruchowej, jaką oferuje joga następuje poprawa kondycji, unormowanie wagi, regeneracja organów wewnętrznych oraz zwiększenie odporności organizmu. Joga ma szczególnie zbawienne działanie dla kręgosłupa, poprzez rozciąganie go i wzmacnianie mięśni szkieletowych. Dzięki polepszenie kondycji fizycznej polepsza się nasze samopoczucie, pełniejsza kontrola nad ciałem przekłada się poczucie pewności siebie i odprężenie. Udowodniono, że praktyka jogi ma bezpośredni wpływ na umysł: podnosi poziom kwasu gamma-aminomasłowego (neuroprzekaźnik odpowiedzialny za wyciszanie pobudzonych neuronów).

Dążymy do tego, aby nasi uczniowie cieszyli się przede wszystkim dobrym samopoczuciem - dzięki praktyce Jogi, która pozwala zachować zdrowie fizyczne, równowagę emocjonalną i harmonię ducha z materią. Szkoła Jogi to miejsce, w którym poważnie traktuje się proces dydaktyczny – począwszy od nauczania na poziomie podstawowym a skończywszy na kształceniu nauczycieli, czyli aćarjów. Tradycyjnie, wszyscy prowadzący zajęcia jogi systematycznie podnoszą kwalifikacje i rozwijamy swój warsztat nauczycielski uczestnicząc w krajowych i zagranicznych programach dla joginów oraz sadhaków.

"Joga to ponadczasowa, praktyczna nauka, rozwijająca się przez tysiąclecia i zajmująca się fizycznym, moralnym, psychicznym oraz duchowym zdrowiem człowieka jako całości." - B.K.S. Iyengar "Światło Jogi".

Asana stanowi proces przyjmowania oraz utrzymywania określonej pozycji ciała. Asany są podstawowymi elementami Jogi - poprzez praktykę dążymy do doskonałości ich wykonania. Prawidłowo wykonana asana daje odczucie stabilności ciała i świadomości, oraz wrażenie harmonii i pełni istnienia. Warto pamiętać, że Iyengar to nie tyle rodowe nazwisko ile oznaka przynależności rodu do bramińskiej podkasty tamilskiej znanej jako Iyengar. Tamilowie wierzą, że poprzez skupianie się na rodowej nazwie kasty osoby w przyszłych wcieleniach odrodzą się jako członkowie kasty braminów. Można przypuszczać, że osoby skupiające się na mantrycznym nazwisku czy raczej tytule Iyengar aspirują w duszy do linii przekazu reprezentowanej przez bramińską podkastę Iyengar.


Tajlandia: "sala of 80 yogis"

Wykonywanie 80 asan jest jedną z form starożytnej, indyjsko-tajskiej metody leczniczej, studiowanej i praktykowanej przez wiele pokoleń. Instrukcje do nich zostały opracowane i zapisane w księgach za czasów panowania króla Ramy III panującego w latach 1824-1851 trzeciego władcy Syjamskiej dynastii Chakri, panującej do dzisiaj. Wraz z instrukcjami powstały rzeźby przedstawiające wszystkie klasyczne pozycje jogiczne zwane asanami. Można je do dziś obejrzeć w Khao Mo w Wat Po (Wat Phra Chetuphon Wimonmangkalaram). Procedura leczenia za pomocą jogi została również przedstawiona w formie fresków w Wat Matchimawat, Prowincji Songkhla.

W nowożytnych czasach ta metoda lecznicza została kompletnie zignorowana i zapomniana przez tajskie społeczeństwo, chociaż jest doskonale znana indyjskim lajom żyjącym w Himalajach. Na szczęście powstało jeszcze jedno miejsce, chętnie odwiedzane przez turystów - Muang Boran, którego twórcy zrekonstruowali wszystkich 80 rzeźb, przedstawiających kolejne asany oraz odtworzyli instrukcje do nich.

Muang Boran to położone na przedmieściach Bangkoku kilkuhektarowe miasteczko zabytków, gdzie można obejrzeć kopie ważniejszych tajskich budowli, świeckich i sakralnych, począwszy od tradycyjnych wiejskich domów na palach, a na pałacach i świątyniach skończywszy. Polecamy wycieczkę do tego miejsca. Można je zwiedzać rowerami w cenie biletu lub samochodzikami podobnymi do tych używanych na polach golfowych. Do ciekawostek należą również odtworzone miejsca medytacji z różnych świątyń z prowincji Samut Songkhram, które udostępniono buddyjskim mnichom, żeby w ciszy i spokoju tego pięknego, zielonego terenu mogli oddawać się swoim praktykom.

Vinayasa Krama Joga

VKJ jest poświęcony nauczaniu najwybitniejszego nauczyciela hatha jogi ubiegłego stulecia z południowej Indii, jakim według wielu był Tirumalai Krishnamacharya (18 listopad 1888 - 3 listopad 1989). Krishnamacharya, nauczyciel m.in. B.K.S. Iyengara, K. Pattabhi Joisa, T.K.V. Desikachara, Indra Devi (pochodząca z Litwy Zenia Labuńska), Śrivatsy Ramaswamiego czy A.G. Mohana, był wybitnym znawcą filozofii indyjskiej, w tym jogi, jak również specjalistą w dziedzinie ajurwedy i gramatyki sanskryckiej. Był osobą, która wywarła bez wątpienia największy wpływ na obecny kształt jogi. Każdego ucznia nauczał w inny sposób, jednak czynnikiem, który spajał jego nauczanie był nacisk na pracę z oddechem i synchronizację oddechu z ruchem, co podkreślają T.K.V. Desikachar, S. Ramaswami oraz A.G. Mohan (uczniowie, którzy najdłużej studiowali u Krishnamacharyi).

Pomimo, iż w Polsce dotychczas zadomowiły się 2 metody nauczane przez wybitnych uczniów Tirumalai Krishnamacharya - joga Iyengara i astanga vinyasa joga, do niedawna niewiele osób zetknęło się z zasadniczą metodą tego "nauczyciela nauczycieli", którą określa się jako vinyasa krama joga, którą z niewielkimi różnicami w przekazie nauczają m.in. Ramaswami, Desikachar oraz Mohan. Znanych jest trzech uczniów mistrza Tirumulai Krishnamacharya, którzy są jednocześnie jego synami: T.K. Srinivasan, T.K.V. Desikachar oraz T.K. Sribhashyam. Jednym z uczniów mistrza Tirumulai Krishnamacharya jest najwybitniejszy bodaj polski mistrz jogi Mohan Ryszard Matuszewski. Mistrz Tirumulai Krishnamacharya żył 101 lat dając świadectwo jak prawdziwa himalajska joga służy dobremu zdrowiu i długowieczności.

Swami Tirumulai Krishnamacharya urodził się w Muchukundapuram, dystrynkt Chitradurga w stanie Karnataka w Indii. Rodzina Tirumulai Krishnamacharya należy do ortodoksyjnej indyjskiej podkasty bramińskiej znanej jako Iyengar lub Ayyangar wywodzącej się z kultury Tamilskiej obejmującej języki Tamili, Karnataka i Telugu (Andhra Pradesh). W wieku 6 lat otrzymał bramińską inicjację duchową upanayanam, rozpoczął naukę Vedy oraz studiowanie duchowych traktatów takich jak Amarakosha (Amarakośa). Członkowie kasty (klanu) Iyengar (Ayyengar) podążają za duchowymi naukami Viśishtaadvaitam przekazanej przez Śri Ramanujacharya (Ethirajar, Emperumannar), który żył w latach 1017–1137. Śri Ramanuja żył jak widać dobre 120 lat, także pokazując jak joga służy dobremu zdrowiu i długiemu życiu!

Bramińska społeczność południowej Indii, Iyengarzy podzieleni są na dwie podkasty znane jako Vadakalai and Thenkalai. Kultowo przynależą do społeczności Vaishnava (Wisznuitów), ale jako samodzielna społeczność zaistnieli dopiero w X wieku za czasów Śri Ramanuja Acharya oraz luźno wcześniej za czasów mistrza Nathamuni Acharya. Jest to tradycja Świętych Mistrzów Duchowych Południowej Indii znanych jako Azhwars. Językiem ojczystym Iyengarów jest Tamili (tamilski), jednak wewnątrz swej kasty posługują się językiem Vaishnava Paribhaashai prawie identycznym z Brahmin Tamil. Podkasta Iyengar to tradycyjna linia przekazu Smarta Sampradaya (Smārta), używająca Wedy i Śastry w swoim nauczaniu opartym o Advaita Vedantę Śri Śankara zrewolucjonizowaną przez Ramanuja.

Linia Przekazu Samarta spełania wedyjskie ryty Karma Kanda, studiuje i interpretuje nauki zarówno śiwaickiej Śri Rudram jak i wisznuickiej VishnuSahasranama. Filozofia to często nauki Vishnu Purana. O tych korzeniach jogi przekazanych przez mistrza Tirumulai Krishnamacharya powinni pamiętać wszyscy studenci jogi ćwiczący różne style takie jak Iyengar, Ashtanga czy Viniyoga, gdyż jest to jedno źródło sięgające czasów Ramanuja. Największą zasługą Śri Tirumulai Krishnamacharya było nauczenie się kastowej bramińskiej jogi, a następnie jej rozpowszechnienie, chociaż w jego czasach było także wielu ortodoksyjnych przeciwników propagowania jogi poza kastami braminów i kszatrijów. Joga stanowiła i często dalej jest uznawana za sekretny duchowy trening prowadzący do oświecenia, wyzwolenia i nieśmiertelności. W XIX wieku na południu Indii joga była praktykowana jedynie niewielkich i nielicznych grupkach fascynujących się Sanskrytem i dawną filozofią wedyjską. Joga nie jest oddzielna ani od kultury Samskritam ani od filozofii wedyjskiej na której się opiera i można powiedzieć, że bez Wedy oraz Sanskrytu nie ma żadnej jogi.

Rodzina Tirumulai Krishnamacharya to spadkobiercy mistrza Nathamuni, a sam Krishnamacharya otrzymał inicjacyjny przekaz jogi w wieku około pięć lat, kiedy zaczął uczyć się Sanskrytu i Wedy oraz ćwiczeń znanych jako Hatha Joga. Tirumulai wszystkie te nauki otrzymał od swego ojca, Sri Tirumalai Srivinasa Tattacharya, który spodziewał się już śmierci z powodu starości, ale zmarł gdy jego syn miał 10 lat. Tirumalai Krishnamacharya otrzymał od swego ojca, Sri Tirumalai Srivinasa Tattacharya, kompletny przekaz instrukcji Jogi Klasycznej według Jogasutr Patańdżalego. Po śmierci ojca, w wieku 10 lat, został razem z matką i rodzeństwem oddany pod opiekę dziadka, H.H. Sri Srinivasa Brahmatantra Parakala Swami pracującego jako głowa  Parakala Mutt w Mysore.

Jako mały chłopiec po śmierci ojca otrzymał przekaz 24 asan od pewnego Swami ze Sringeri Math. Jako chłopiec w wieku lat 16 doznał wizji Nathamuni - mentora swego rodu, w świątyni Nathamuni w Alvar Tirunagari. Natha oznacza strażnika przekazu Hatha Jogi w indyjskiej tradycji duchowej. W duchowej wizji Nathamuni śpiewał wersety z traktatu Yogarahasya - w Sanskrycie, "Istota Jogi". W czasie studiów filologicznych i muzycznych, pewien nauczyciel akademicki widząc jak Tirumalai Krishnamacharya wykonuje asany, poradził mu, aby skonsultował się z żyjącym wielkim mistrzem jogi, Śri  Yogeśwara Ramamohan Brahmachari z Tybetu, który prowadził szkołę u podnóży Góry Kailaś.

Tirumalai Krishnamacharya spędził okrągłe siedem i pół roku na studiowaniu jogi pod okiem mistrza hatha jogi Sri Ramamohan Brahmachari w jego pustelni. Każdy adept jogi uczył się wersetów Jogasutr na pamięć wcielając jednocześnie ich instrukcje w praktyczny trening. Krishnamacharya musiał nauczyć się ponad 3 tysięcy asan do perfekcji, a także okazać odpowiedni poziom kontroli oddechu i prany nad ciałem, jak zatrzymywanie własnego pulsu. Musiał także nauczyć się na pamięć legendarnej księgi Yoga Kuruntha w języku Ghurków. Krishnamacharya po odbyciu stażu u mistrza Brahmaćari popularyzowął jogę demonstrując jogiczne moce zwane siddhi, co przyciągało uwagę ludzi do mało znanej i sekretnej na południu Indii jogi.

W 1931 roku Tirumalai Krishnamacharya został przyjęty do pracy w Sanskrit College w Mysore, gdzie dostał posadę nauczyciela Sanskrytu oraz jogi. Władcy panujący w Mysore od ponad 100 lat byli zaangażowani w patronat nad rewitalizacją i odnowieniem starej kultury indyjskiej, w tym hatha jogi. Ich biblioteka domowa zawierała wiele zbiorów asana i opisów praktyk hatha jogi z odległej starożytności, w tym Sritattvanidhi. Przez kolejnych 20 lat Maharaja Mysore Krishna Raja Wadiyar IV pomagał promowanie i rozpowszechnianie jogi rozpoczęte przez Tirumalai Krishnamacharya. W końcu Maharaja Mysore zaoferował mistrzowi Krishnamacharya pałacową salę gimnastyczną na yogashalam (yogaśālām) - Szkołę Jogi. Tak mistrz Tirumulai Krishnamacharya rozpoczął to, co dziś najczęściej nazywane jest jako Ashtanga Vinyasa Yoga. Nauczanie asan hatha jogi rozpoczynano od wyuczenia dogłębnie serii 12-tu ćwiczeń Pozdrowienia Słońca czyli Surya Namaskar(am) wedle starożytnej isntrukcji Yoga Kuruntha.

Oryginalnie Tirumulai Krishnamacharya uczył recytowania wersetów wedyjskich w czasie różnych faz wykonywania asan. Polecał w medytacji skoncentrować się na formie Boga (Dewata), na Słońcu lub na własnych rodzicach w punkcie pomiędzy brwiami, gdzie leży ośrodek adżna zwany trzecim okiem. Krishnamacharya był joginem wielkiego formatu, znawcą wedyjskiej astrologii, filologii i muzyki. Posiadał także laboratorium ajurwedyjskie, gdzie przygotowywał tradycyjne leki roślinne. Krishnamacharya w Indii bardziej był znany jako wybitny uzdrowiciel niż hatha jogin. Był także wyśmienitym kucharzem, fakirem-siłaczem i karciarzem, gdyż towarzysko grywał w gry karciane, zwykle wygrywając! Krishnamacharya chętnie pokazywał rozmaite, często bardzo trudne do wykonania karciane sztuczki fakirskie.

Tirumalai Krishnamacharya uważany jest przez indyjskich uczniów jogi wedyjskiej kasty Iyengar za jednego z przychodzących raz na trzysta lat avadhutas, mniejszych avatarów, którzy podtrzymują duchowe tradycje i nie pozwalają im zaginąć. Raz na trzysta lat bowiem rodzi się ktoś, to odnawia i ożywia stare duchowe tradycje wedyjskie. Chociaż u progu XXI wieku jogę z tego źródła wedle przekazu uczniów wykształconych przez Tirumalai Krishnamacharya ćwiczą miliony ludzi w Indii i na całym świecie, jasnym jest, że wielkim mistrzem, a nawet dobrym nauczycielem zostaje się poprzez wytrwałe ćwiczenie, podjęcie ścieżki inicjacji oraz dogłębne studia starożytnych nauk wedyjskich.